Σκάροι, το θεϊκό βουνό - οι οικισμοί και τα μνημεία


Οι Σκάροι είναι στην κυριολεξία, ένα θεϊκό βουνό. Το βουνό των ιερών βελανιδιών του Δία. Αλλά και ο “Άθωνας της Λευκάδας”, σύμφωνα με τον Λευκαδίτη Σπύρο Σούνδια, μιας και κρυμμένα στα δάση, στα βράχια, στα μονοπάτια και τους οικισμούς τους, υπάρχουν πολλά εκκλησάκια, μοναστήρια και ναοί.



Οι Σκάροι αποτελούν μια πολυδιάστατη τοποθεσία. Πέρα από τη χλωρίδα της, τον κτηνοτροφικό παρελθόν και παρόν της, φημίζεται για τους οικισμούς της, έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον εξ΄ αιτίας πολλών ευρημάτων σε διάφορα σημεία της, αλλά και θρησκευτικό.

Οι Σκάροι βρίσκονται ανατολικά του νησιού και εκεί που σχεδόν ακουμπούν οι πρόποδες τους τη θάλασσα, είναι χτισμένα τα τουριστικά χωριά της Νικιάνας και του Περιγιαλίου. Δυτικά, φωλιασμένα στο πράσινο, τα Κολυβάτα, ο Αλέξανδρος, το Πλατύστομα, υπέροχα παραδοσιακά χωριά.

Για την προέλευση του ονόματός του, υπάρχουν πολλές θεωρίες. Η μία θέλει να προέρχεται από το αρωματικό φυτό κάρι, το οποίο όπως και εκατοντάδες άλλα είδη βοτάνων και λουλουδιών, φύεται στην περιοχή και το “σ” να προστέθηκε στη αρχή λόγω εκφοράς ή συνίζησης.

Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι προέρχεται από το “σκαρί” του πλοίου, με τη λογική ότι χρησιμοποιούσαν παλιότερα τις βελανιδιές του δάσους του, για να κατασκευάζουν τα σκαριά των πλοίων.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από το ρήμα “σκαρίζω” (=βγάζω τα πρόβατα για βοσκή το βράδυ ή νωρίς το πρωί), και φυσικά υποδηλώνει την έντονη παρουσία κτηνοτροφικής ζωής στο βουνό ανά τους αιώνες. Ο Σπύρος Σούνδιας αναφέρει ότι στην περίοδο της ακμής του μοναστηριού του Αγίου Γεωργίου από τον 15ο μέχρι τον 19ο αιώνα οι Σκάροι έτρεφαν γύρω στα 8000 αιγοπρόβατα, που ήταν σημαντικός οικονομικός παράγοντας.

Τέλος υπάρχει και η άποψη ότι προέρχεται από τη λέξη “σκαρφαλώνω” που υποδηλώνει το απόκρημνο της περιοχής σε πολλά σημεία στην ανατολική της πλευρά.

Οι οικισμοί και τα θρησκευτικά μνημεία τους

Αλέξανδρος – Κολυβάτα



Πανέμορφοι παραδοσιακοί οικισμοί, χτισμένοι στις δυτικές παρυφές των Σκάρων. Για αιώνες αποτελούσαν ένα σημαντικό κομμάτι της κεντρικής, ορεινής Λευκάδας, μέχρι και τη δεκαετία του ’70 που σταδιακά οι κάτοικοί τους άρχισαν να μεταφέρονται στον παραλιακό οικισμό της Νικιάνας. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο παρατηρείται μια τάση επιστροφής που συνοδεύεται ευτυχώς με την διατήρηση του παραδοσιακού χρώματος των οικισμών.

Η προσέγγισή τους γίνεται μέσω του δρόμου από Νικιάνα προς Αγίους Πατέρες και Αλέξανδρο, ανεβαίνοντας την ανατολική πλευρά των Σκάρων. Λίγο μέτρα μετά το λιμανάκι, ερχόμενοι από Λευκάδα, στρίβουμε δεξιά, ακολουθώντας τη σχετική πινακίδα. Επίσης μέσω των Λαζαράτων (χωριό στους Σφακιώτες, στρίβοντας αριστερά στην κεντρική πλατεία από την Βορειοδυτική πλευρά, ή και από το κεντρικό χωριό Καρυά, μέσω Πλατυστόμου.

Πρόκειται για πολύ παλιούς οικισμούς. Οι ονομασίες Αλέξανδρος και Κολυβάτα, αναφέρονται σε πηγές ήδη από τα μισά περίπου του 16ου αι. Ενώ μαρτυρίες θέλουν ακόμα παλιότερους οικισμούς στην ευρύτερη περιοχή των δυτικών Σκάρων.



Η ευρύτερη περιοχή (Αλέξανδρος), πήρε λένε το όνομα της από το όνομα ενός εκ των τριών Αγίων Πατέρων που μόνασαν στην περιοχή που είναι σήμερα το ομώνυμο ασκητήριο. Ενώ τα Κολυβάτα, πήραν το όνομά τους από την οικογένεια Κολυβά που τα πρωτοκατοίκησε.

Ο Αλέξανδρος παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός οικισμός. Ο περίπατος στα σοκάκια του, θα σας ταξιδέψει σε άλλες εποχές.
Τα παλιά σπίτια, ανακαινισμένα και μη, αποπνέουν πάντα ένα ιδιαίτερο άρωμα και μπορεί ο επισκέπτης να αφουγκραστεί τις ιστορίες που κρύβουν, να μελετήσει τα υλικά και την αρχιτεκτονική τους, να συνειδητοποιήσει πόσο φιλικά ενταγμένα είναι στον περιβάλλοντα χώρο. Να γνωρίσει ένα μοναδικό κομμάτι της Λευκάδας, που δεν φανταζόταν ότι υπάρχει. Αποτελεί ιδανική βόλτα σε συνδυασμό με το καταπράσινο τοπίο που τον περιβάλλει για ηρεμία και χαλάρωση, κάθε εποχή. Μην παραλείψετε να παρακολουθήσετε τις αξιόλογες εκδηλώσεις του τοπικού συλλόγου “Φηγός”,  που στόχο έχει την διατήρηση, προστασία και ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής.

Τρεις παλιές εκκλησίες μέσα στον οικισμό και στη συνοικία Κιάφα, υποδηλώνουν το έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα της ευρύτερης περιοχής των Σκάρων που όπως αναφέραμε, ονομάζονται “Άθωνας της Λευκάδας”.


Στην πλατεία του Αλέξανδρου και κέντρου συνήθως των εκδηλώσεων του Φηγός, βρίσκεται ο Άγιος Σπυρίδωνας, εκκλησία που η παράδοση θέλει να χτίστηκε τον 15ο αιώνα. 


Λίγα μέτρα βορειότερα σε μικρό ύψωμα, μια λευκή σκάλα οδηγεί στον Άγιο Δημήτριο, επίσης παμπάλαια η πρώτη κτίση της. Στο συγκεκριμένο ναό φιλοξενήθηκε και το Δημοτικό Σχολείο της περιοχής στις αρχές του 19ου αιώνα.


Στην έξοδο για το Πλατύστομα, η Παναγιά η Αλεξανδρίτισσα, του 18ου αιώνα, γοητεύει με την ιστορία της εικόνας της, που η παράδοση θέλει να βρέθηκε στη θάλασσα ή να ήρθε από τη Βενετία.


Τα Κολυβάτα, ακολουθούν το μοτίβο του Αλέξανδρου, διατηρώντας σχεδόν αναλλοίωτο το χρώμα τους. Πνιγμένα στο πράσινο των Σκάρων, δίνουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να απολαύσει το φαγητό και τον καφέ του στο υπέροχο, εντελώς οικογενειακό ταβερνάκι τους στη δροσιά με τους ήχους του δάσους για μουσική υπόκρουση.


Ο ναός του Αγίου Νικολάου στο μονοπάτι προς τους Σκάρους, με το εντυπωσιακό του καμπαναριό είναι των αρχών του 18ου αιώνα. Το τέμπλο, η εικονογράφηση και το πλακόστρωτο του, είναι έργα των μεγαλύτερων τεχνιτών της εποχής τους.



Λίγο ανατολικότερα, πάνω από τον οικισμό δεσπόζει το παλιό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Το καθολικό του, με υπέροχες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, αν και ταλαιπωρημένο, στέκει ακόμα όρθιο και περιβάλλεται από μια σειρά ερειπωμένων κτιρίων που αποτελούσαν τα βοηθητικά κτήρια του άλλοτε πλούσιου μοναστηριού.



Το Ασκητήριο των Αγίων Πατέρων, στο δρόμο από Κολυβάτα προς Νικιάνα, προκαλεί δέος με τους εντυπωσιακούς βραχώδεις σχηματισμούς που το αποτελούν. Εκεί είναι θαμμένοι και οι τρεις Άγιοι Πατέρες που η παράδοση θέλει να έφτασαν στη Λευκάδα το 325 μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας. Αυτοί ουσιαστικά ίδρυσαν το μοναχισμό στη Λευκάδα.




Το βουνό των Σκάρων κρύβει πολλά ερείπια εκκλησιών στα μονοπάτια και στις συστάδες των δέντρων του. Πάνω από 20 εκκλησίες αναφέρονται στην ευρύτερη περιοχή τους.

Πλατύστομα

 Το όμορφο χωριό του Πλατυστόμου είναι χτισμένο στις νοτιοδυτικές παρυφές των Σκάρων. Πολύ παλιό χωριό, συναντάται σε πηγές των αρχών του 17ου αιώνα ενώ η ονομασία του πιθανόν να οφείλεται στο πλατύ άνοιγμα στο οποίο είναι χτισμένο, ανάμεσα στα βουνά των Σκάρων και της Ελάτης.


Στο χωριό μπορεί ο επισκέπτης να φτάσει ακολουθώντας τον σχετικό δρόμο από το Περιγιάλι, που αποτελεί και το επίνειο του, ανεβαίνοντας τις νότιες πλαγιές των Σκάρων. Απέχει επίσης μόλις 4 χμ από τη γνωστή Καρυά, ενώ προσεγγίζεται και μέσω Αλέξανδρου.

Διαθέτει μια εκπληκτική θέα προς τα Πριγκιπονήσια και τα Ακαρνανικά βουνά.


Είναι χτισμένο μέσα στο πράσινο και ανάλογα την εποχή αλλάζει χρώματα και αρώματα. Εκεί θα βρείτε ένα καφενείο-λαογραφικό μουσείο και θα απολαύσετε τον καφέ σας σαν σε άλλη εποχή.
Ενώ το καλοκαίρι διοργανώνεται στην πλατεία του παραδοσιακό πανηγύρι προς τιμή της πολιούχου του Αγίας Παρασκευής.



Η εκκλησία της βρίσκεται σε μικρό ύψωμα δίπλα στην πλατεία. Το πότε χτίστηκε δεν είναι γνωστό, σίγουρα ωστόσο υπήρχε τον 18ο αιώνα, ενώ γνωστή είναι η παράδοση που θέλει την Αγία να έσωσε το χωριό από την βλογιά. Δίπλα της ακριβώς το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, ενώ στην γύρω περιοχή υπάρχουν ερειπωμένα ξωκλήσια.

Το παλιό μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς στα ανατολικά του χωριού, κάπου εκεί που ξεκινά το δάσος των Σκάρων, αποτελεί το κυριότερο μνημείο του χωριού. Ιδρύθηκε το 1478 και αποτέλεσε σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο του νησιού με μεγάλη κτηματική περιουσία. Οφείλει την ονομασία του στο κόκκινο πηλό που αποτέλεσε το υλικό κτίσης του.


Η περιήγηση στο βουνό των Σκάρων δεν τελειώνει ποτέ για το λάτρη της φύσης. Όποιο είδος επισκέπτη ενός τόπου και να είσαι, σε αυτό το βουνό θα βρεις τα πάντα.


Το κείμενό μου αυτό, αποτέλεσε μέρος του αφιερώματος στους Σκάρους που δημοσιεύτηκε στο golefkas.gr το Νοέμβρη του 2016.


Χρυσούλα Σκλαβενίτη

Νηπιαγωγός με καταγωγή από τη Λευκάδα. Εδώ μέσα κάνω πράξη τα ελάττωμα μου: να φωτογραφίζω, να ερευνώ και να γράφω για το νησί μου, σ΄ ένα μείγμα ρομαντισμού και αυστηρού ρεαλισμού... γιατί πάντοτε ακροβατούσα ανάμεσα σ' αυτά τα δυο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου