Τοπωνύμια Λευκάδας - Άλατρο



Καταγραφή μικροτοπωνυμίων στο χωριό Άλατρο


                                                                        - Α -

Αγία Μαρίνα: τοποθεσία με αμπέλια. Παλαιότερα υπήρχε εκκλησάκι αφιερωμένο στην Αγία Μαρίνα, που σύμφωνα με πληροφορίες αποτελούσε και ενορία.

Άγιος Δημήτριος: τοποθεσία γύρω από το ερειπωμένο σήμερα εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου στο λόφο πάνω από το χωριό.

Άγιος Ιωάννης: τοποθεσία γύρω από το ομώνυμο εκκλησάκι. Στο Άλατρο ωστόσο υπήρχε πέρα από το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Ριγανά) στην είσοδο του χωριού, το οποίο μπορούμε να δούμε σήμερα και το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη Χρυσόστομου που βρίσκονταν σε ύψωμα στο χωριό το οποίο σήμερα είναι κατερειπωμένο. Δεν γνρίζουμε σε ποια από τις δυο εκκληίες αναφέρεται η συγκεκριμένη τοποθεσία.

Αγραπιδάκι: αναφέρεται σαν ιδιοκτησία Βουρνικιωτών.  Φυτώνυμο, συνηθισμένη ονομασία τοποθεσίας σε πολλά χωριά του νησιού. Συναντάται και στον πληθυντικό (Αγραπιδάκια) και ως Αγραπιδιά ή Αγραπιδιές και υποδηλώνει τοποθεσία με αγραπιδιές.

(Παλιά) Αλώνια: τοποθεσία με αλώνια, στην είσοδο του χωριού κοντά τον Αη Γιάννη τον Πρόδρομο (Ριγανά), όπου πραγματοποιείται το καλοκαίρι εκδήλωση αναβίωσης αλωνίσματος. Επίσης πρόκειται για πολύ συνηθισμένη ονομασία σε όλα τα χωριά της Λευκάδας που υποδηλώνει την έντονη γεωργική ενασχόληση των περασμένων χρόνων.

Ανάβρυσο: τοποθεσία με αμπέλια που υποδηλώνει την ύπαρξη πηγής, καθόλου ασυνήθιστο φυσικά για το Άλατρο που φημίζεται για τα νερά του. Σαν ονομασία συναντάται και σε άλλα χωριά ως Αναβρυσούλια, Αναβρυσάδα ή Αναβρυτή.

                                                                     - Β -

Βαρειά: τοποθεσία με αμπέλια. Αντίστοιχη ονομασία θέσης, υπάρχει στην Εγκλουβή επίσης με αμπέλια, και στα Λαζαράτα.

Βαρτελάτα: πρόκειται για γειτονιά του χωριού από το επίθετο Βαρτέλας (παρωνύμιο Πανελαίοι)

Βασιλικά: τοποθεσία με πολλά χωράφια. Μπορεί να σχετίζεται με το γνωστό αρωματικό φυτό (βασιλικός),  αλλά και  να υπονοεί το εύφορο του εδάφους, μιας και σχετίζεται με περιοχή με χωράφια (σα να ανήκουν στον βασιλιά ... ).

Βατσιτάρι(α): τοποθεσία με χωράφια και αγριονομές

Βουνί: ορεινή τοποθεσία με λόγγους και χωράφια. Πολύ συνηθισμένη ονομασία σε πολλά χωριά που δείχνει θέσεις σε ύψωμα, μικρό λόφο κλπ.

Βουνό: ύψωμα, συνηθισμένη ονομασία σε πολλά χωριά της Λευκάδας. Η πιο κοντινή στο Άλατρο αφορά στη Βαυκερή και το ύψωμα κοντά στο μοναστήρι του Ασώματου.

Βρετά: τοποθεσία με χωράφια

Βρετάτα: τοποθεσία - γειτονιά με κήπους  από το επίθετο Βρεττός (παρωνύμιο Μπαλοσαίοι) Κατοικούνταν και από Παλαιοπαναίους (επίθετο Κονιδάρης)

Βρύση: η βρύση στο κέντρο του χωριού απ΄ όπου πήγαζε το περίφημο Αλατρίτικο νερό. Υπάρχει ακόμα και σήμερα κοντά στο σχολείο και την εκκλησία της Υπαπαντής.

                                                                   - Γ -

Γράβα: ένας από τους λόφους γύρω από το χωριό με λιοστάσια, αφορά το ύψωμα βόρεια του χωριού, που στους πρόποδες του υπάρχει το παλιό μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου πάνω από τα Χαραδιάτικα. Αντίστοιχη ονομασία υπάρχει στην Εγκλουβή και το Μεγανήσι.

Γριάς Κήπους: τοποθεσία με αγριονομές. Υπάρχει και Γριάς Κήπος (τοποθεσία και τουριστική επιχείρηση) στο Περιγιάλι. Με τη συνοδεία της λέξης "γριά" συναντάμε πολλές ονομασίες θέσεων σε όλο το νησί.

                                                                   - Ζ -

Ζαρακάτα: γειτονιά με κήπους, που πιθανόν σχετίζεται με κάποιο επίθετο του χωριού.Η πληροφορία μου λέει ότι εκεί έμενε οικογένεια με το παρωνύμιο Καταραχιάς, αλλά δεν έχω εξακριβώσει αν πήρχε επίθετο που να θυμίζει Ζαράκας ή κάτι αντίστοιχο παλαιότερα.

Ζαρογκότα: τοποθεσία όπου υπάρχει η πηγή Ποταμός

                                                                   - Θ -

Θύτες: τοποθεσία με ελιές

                                                                   - Κ -

Καλατζάτα: γειτονιά του χωριού από το παρωνύμιο Καλατζής.

Κο/αλονάς: τοποθεσία με χωράφια. Συναντάται η ονομασία και στο Μαραντοχώρι.

Κάμπος: τοποθεσία με χωράφια δημητριακών. Πολύ συνηθισμένη ονομασία σε όλα τα χωριά της Λευκάδας.

Κατίνη (του): υποδηλώνει ιδιοκτησία (αφορά κάποιο παρωνύμιο του χωριού). Μου αναφέρθηκε το παρωνύμιο Ράγκος ότι σχετίζεται με την τοποθεσία.

Κόντρα: τοποθεσία στο λόφο πάνω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου

Κουμάρι: τοποθεσία με λόγγους. Η λέξη στο λευκαδίτικο ιδίωμα θα πει "ὑδροδοχεῖον". Θα πει ακόμα και τυχερό παιχνίδι με την παρακμιακή έννοια του, εκ του τουρκικού kumar. Υπάρχει βέβαια και η μικρή πιθανότητα να σχετίζεται με το φυτό κουμαριά, αν και σαν ονομασία θέσης θα ήταν ίσως πιο ξεκάθαρο όπως σε άλλα μέρη του νησιού που υπάρχει Κουμαριά, Κουμαριάς ή Κούμαρος.
Σαν ονομασία (κουμάρι), τη συναντάμε και στη Νικιάνα.

Κουμεράτα: τοποθεσία με κήπους, γειτονιά όπου κατοικούσαν οι Ζαεραίοι (παρωνύμιο).Να αναφέρουμε εδώ ως πληροφορία αυτό που γράφει ο Σπύρος Βρεττός στο βιβλίο του (3, σελ. 247, υποσ. 114): "... το επίθετο Κονιδάρης, που κυριαρχεί, προέρχεται σύμφωνα με την παράδοση από τις Ινδίες (Κουμέρκης, Κοσμέρκης), σε περίπτωση που μπορεί να συσχετιστεί η ονομασία με το Κουμέρκης.

Κουτσιπιάς: τοποθεσία με κήπους. Έχουμε και Κουτσουπίδια στη Βαυκερή

(του) Κουτσουπιάτη η πηγή: πηγή από όπου έπαιρναν νερό τα Χαραδιάτικα. Πιθανόν κτητορικό από κάποιο παρωνύμιο.

Κριτά

                                                                 - Λ -


Λαϊνάκι: Ιστορική τοποθεσία σε ύψωμα νότια του χωριού. Εκεί στις 15-16 Ιουνίου του 1944, έγινε μάχη με Γερμανικές δυνάμεις με οδυνηρές για τους αντάρτες του ΕΛΑΣ συνέπειες.

Λακκάδες: τοποθεσία με αμπέλια, Ίδια ονομασία υπάρχει και στην Απόλπαινα.

Λακκούλια: τοποθεσία με ελιές. Ίδια ονομασία υπάρχει και σε άλλα χωριά της Λευκάδας.

Λίμνη: λόφος με χωράφια και πολλά πηγάδια, Ίσως η ύπαρξη πηγαδιών και άρα πολύ νερού να έχει ονομάσει μεταφορικά την τοποθεσία Λίμνη.

                                                                  - Μ -

Μέγα Δάσος: δασώδη έκταση. Το επίθετο Μέγας συνοδεύει πολλές ονομασίες τοποθεσιών σε όλο το νησί.

Μέγας Κάμπος: τοποθεσία μεγάλης έκτασης με καλλιέργειες. Το επίθετο Μέγας συνοδεύει πολλές ονομασίες τοποθεσιών σε όλο το νησί.

Μελισσόκηπος: τοποθεσία με κήπους. Το συνάντησα και σαν τοπωνύμιο στα Χαραδιάτικα, οπότε πιθανόν να πρόκειται για την ίδια τοποθεσία σε θέση που αφορά και στα δυο χωριά. Συναντάται επίσης στον Αλέξανδρο

                                                                   - Ν -


Νερόμυλοι: ευρύτερη τοποθεσία, με τους πολλούς νερόμυλους του χωριού κατά μήκος του χειμάρρου Χαραδιώτικου.

                                                                   - Π -

Παναγιά Θεοτόκος: τοποθεσία γύρω από το ομώνυμο εκκλησάκι που ήταν μέσα στο χωριό κι πλέον δεν υπάρχει.

Πενταμόδι: τοποθεσία με αμπέλια πάνω από το Άλατρο, (πέντε+μόδιος = μέτρο χωρητικότητας σιτηρών και ξηρών καρπών που ισοδουναμούσε με 8,75 λίτρα, απ΄ το λατινικό modius). Αναφέρεται σαν τοποθεσία στο βιβλίο του Αθηνιώτη Κατοχική Τριλογία στο ποίημα Λαϊνάκι (σελ. 27).

Περαλώνια: τοποθεσία με παλιά αλώνια. Το συνάντησα σαν τοπωνύμιο των Χαραδιάτικων οπότε πιθανόν να πρόκειται για ίκοινό τοπωνύμιο και τοποθεσία.

Πλαγιά: Ένας από τους λόφους πάνω από το χωριό. Το συνάντησα και σαν τοπωνύμιο στα Χαραδιάτικα.

Πλάκα: τοποθεσία με ελιές. Πολύ κοινή ονομασία για τοποθεσίες σε όλο το νησί της Λευκάδας και το Μεγανήσι.

Πλακίδια

Πολεμικά: ύψωμα προς την Παλαιοκατούνα, αρκετά μακριά από το Άλατρο. Άλλωστε σαν Πολεμικό το συνάντησα στα τοπωνύμια στα Χαραδιάτικα. ϊως να αφορά ιδιοκτησίες Αλατριτών σε εκείνο το σημείο. Υπάρχει επίσης τέτοια θέση στο Μαραντοχώρι. Υποδηλώνει ίσως τη θέση κάποιας τοπικής πολεμικής συμπλοκής.

Ποταμός: πηγή στη θέση Ζαρογκότα

                                                                         - Ρ -

Ραχούλια: Ένας από τους λόφους γύρω από το χωριό

                                                                         - Σ -

Σάκος: τοποθεσία με χωράφια που αναφέρεται στη διαθήκη της Άντζουλας Μαυρομάταινας, του 1644. (2, σελ 441) (.. κι ένα κομμάτι σταρισάνο λεγόμενο στο σάκο ...)

Σοχώραφα

                                                                         - Τ -

Τρύπα: τοποθεσία μεταξύ Άλατρου και Νιχωρίου στην οποία βρίσκεται τρύπα στο έδαφος με μεγάλο βάθος, στην οποία έριχναν τους αριστερούς κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου είτε εκτελώντας τους πρώτα, είτε και ζωντανούς. Δεν είναι γνωστός αριθμός των ανθρώπων που εκτελέστηκαν στο σημείο. Λέγεται και "Πηγάδα" ή "Κουδουνίστρα".

                                                                         - Φ -

Φέλτσα: τοποθεσία με χωράφι και αναβρυτικά νερά

Φιλίππου

Φιλίτου: τοποθεσία με αμπέλια που αναφέρεται στη διαθήκη της Άντζουλας Μαυρομάταινας, του 1644.(2, σελ 441) (...ένα κομμάτι σταφίδα στου Φιλίτου ...)

Φτελιά: από το φυτό πτελέα κοινώς φτελιά, φυτώνυμο



Πηγές:
1) Τάσος Π. Κοντομίχης, Τα Τοπωνύμια της Λευκάδας, Νεφέλη, Αθήνα 2000
2) Π.Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδας
3) Σπύρος Βρεττός, Οι λαϊκοί ποιητές της Λευκάδας (1900 - 1985) ως κοινωνικό φαινόμενο, Καστανιώτης, Αθήνα, 1990
4) Γιάννης Αθηνιώτης, Κατοχική Τριλογία, Λευκάδα 1990
5) Γιάννης Αθηνιώτης, Οδοιπορικό Λευκάδας, Λευκάδα 1989


Δείτε ακόμα για το Άλατρο:
Άλατρο το αθέατο χωριό
Άλατρο, στα μονοπάτια της εγκατάλειψης
Εκκλησίες της Λευκάδας - Άλατρο


Χρυσούλα Σκλαβενίτη

Νηπιαγωγός με καταγωγή από τη Λευκάδα. Εδώ μέσα κάνω πράξη τα ελάττωμα μου: να φωτογραφίζω, να ερευνώ και να γράφω για το νησί μου, σ΄ ένα μείγμα ρομαντισμού και αυστηρού ρεαλισμού... γιατί πάντοτε ακροβατούσα ανάμεσα σ' αυτά τα δυο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου